31. Viết Cho Tuổi 60
Chiếu Thanh
Biết bao người đi qua tuổi 60 đã lâu rồi và họ đang tịnh tiến đến con số 70, 80, 90 và thậm chí là 100 hay hơn nữa…
Nhưng cũng có rất nhiều người đã mãi mãi nằm xuống và không thể nào chạm tay vào cột mốc lục tuần của đời mình! Còn tôi đang đứng nơi đây, 22 năm đầu tiên của thế kỷ 21 vào đúng năm Nhâm Dần, đánh dấu năm thứ 60 mình đã tồn tại trên cõi tạm này!
*
60 năm là một khoảng thời gian tưởng như dài nhưng thật ra là quá ngắn ngủi cho một đời người. Tôi còn nhớ rất rõ chỉ mới hôm nào đây thôi còn đứng trước cửa trường Hồng Bàng chờ ba tôi đến đón; nhớ còn ăn bột chiên, bò bía bên hông trường Gia Long cạnh chùa Xá Lợi; và nhớ đã mừng muốn khóc khi thấy tên mình được trúng tuyển vào Đại Học Mỹ Thuật! Cũng như tôi sẽ không bao giờ quên được lần đầu tiên đặt chân đến sân bay Los Angeles, để làm thủ tục định cư vào đầu tháng 4 năm 2000! Đến hôm nay ngồi nhìn lại cuộn phim dĩ vãng với nhiều cung bậc thăng trầm, mới thấy thấm thía vô cùng lời bài hát của nhạc sĩ Y Vân:
…60 năm cuộc đời
20 năm đầu, sung sướng không bao lâu
20 năm sau, sầu vương cao vời vợi 20 năm cuối là bao…
Tuổi 20 của tôi buồn nhiều hơn vui: ra đời trong chiến tranh, lớn lên trong mất nước nhìn đâu cũng thấy những gương mặt u hoài khi thế sự đảo điên. Hết lớp 12 bạn bè tôi đứa nào được đậu vào Đại học là mừng như “trúng số”, đám con trai thi rớt phải đi nghĩa vụ quân sự và có một bạn đã nằm xuống trên chiến trường Campuchia. Một số khác đã quyết định đi tìm tương lai bên kia bờ đại dương, nếu như may mắn còn sống sót! Tuổi 20 của tôi là những lần thi rớt Đại học, vượt biên không thành, tương lai xám xịt không biết đời mình sẽ trôi dạt về đâu! Nước mắt tôi đã rơi suốt tuổi 20, và lúc đó tôi chưa có chút khái niệm gì về Phật Pháp cả!
Ở tuổi 40 tôi đã đến định cư tại một đất nước được cho là văn minh phồn thịnh nhất hành tinh. Niềm mong mỏi suốt bao năm tháng giờ đã thành sự thật nhưng sao tôi vẫn cứ buồn vời vợi. Tôi nhớ gia đình, nhớ bạn bè, nhớ luôn cả cái bàn làm việc của mình tại một cao ốc đẹp nhất trên con đường Nguyễn Huệ ngày đó! Thương cho thân phận lưu vong của hàng triệu người Việt Nam bỏ nước ra đi vì hai chữ Tự do, với những tủi nhục riêng mang trên xứ người!! Mọi thứ đã thuộc về dĩ vãng, chỉ còn lại tôi với một công việc mà mình chưa từng bao giờ nghĩ đến và một nỗi buồn biệt cố hương không sao tính đếm cho hết được!!! Nhưng nước mắt tôi đã thôi rơi nhiều như ngày xưa, nó biến thành một ý chí, một sức mạnh vượt qua khó khăn để tồn tại và nuôi dạy con trên xứ người! Cho đến thời điểm này tôi cũng chưa có chút vốn liếng gì về Phật Pháp, để làm hành trang cho mình trên con đường đời quá nhiều chông chênh này!
Rồi tuổi 60 không mời mà nó vẫn cứ đến! Tôi còn nhớ ngày xưa ở Việt Nam hay gọi tiệc Lục Tuần là tiệc Đáo Tuế, do quan niệm cũ cho rằng một đời người tính là 60 năm, nếu sống qua
tuổi này thì được xem là thọ mạng! Do đó, người ta làm tiệc rất lớn để mời dòng tộc, thân hữu đến ăn mừng, cầu chúc cho họ được sống đến bách niên!
Ở đâu đó đã nói rằng:” Khi 20 tuổi người ta sợ không biết người khác nghĩ gì về mình, khi 40 tuổi người ta không còn quan tâm người khác nghĩ gì về mình nữa và khi 60 tuổi thì họ mới biết rằng dường như chả ai rảnh để nghĩ về mình cả”! Có lẽ sau mấy chục ngàn ngày sống trên dương thế ai cũng đã thấm mệt khi thân xác bắt đầu rệu rã, giờ đây người ta không còn muốn bôn ba ở bên ngoài nữa mà chỉ muốn quay về để “lắng nghe” mình nhiều hơn! Việc này có vẻ khó tin mà thật là vậy, vì cho dù sống đến 60 tuổi hay hơn nữa thì có mấy ai đã hiểu hết được chính mình đâu? Bởi con người vốn là một bản thể hay thay đổi, hôm nay là những suy nghĩ khác với hôm qua: sáng yêu, chiều ghét, tối hết giận hờn… do vậy nên khó mà có được phút bình yên.
Và cũng thật may mắn là trước tuổi 60 khá lâu, tôi đã hiểu được ít nhiều về Phật Pháp; biết được bản chất của cuộc đời này là: khổ, vô thường và vô ngã; biết các pháp trên thế gian đều đi theo sự vận hành của: sanh, lão, bệnh, tử hay thành, trụ, dị, diệt! Và tôi cũng đã hiểu được rằng thân xác này chỉ là giả tạm, cuộc đời này chỉ là một giấc mộng chóng phôi pha!
*
Thế giới đã và đang thay đổi từng ngày từng giờ từ hàng triệu năm qua! Cũng như việc một đứa bé được sinh ra, lớn lên để trở thành một phụ nữ lão niên như tôi hiện nay là cả một quá trình biến đổi trong từng sát na! Cùng với những thay đổi về hình hài, sắc vóc là những chuyển biến trong nội tại không ngừng nghỉ trong suốt 60 năm qua! Nói cách khác là tôi đã “già” đi cùng thế giới mà mình đang hiện hữu từng ngày, từng giờ, từng phút, từng giây! Nó và tôi chưa từng đứng yên bao giờ!
Những thay đổi từ thiên nhiên cho đến cuộc sống trong 60
năm qua là vô cùng, vô tận; đi kèm theo với những đổi thay về văn hóa, kinh tế, chính trị, ngoại giao … của cả thế giới, cho đến những biến động tại mỗi quốc gia hay trong từng khu vực! Quan niệm sống của giới trẻ ngày nay đã khác xa thế hệ của chúng tôi ngày trước rất nhiều! Giờ đây tất cả mọi sinh hoạt của con người đã được toàn cầu hóa! Chỉ cần một cái nhấp “chuột” là người ta có thể kết nối với nhau trong vài giây, hay họ có thể cập nhật được những thông tin “hot” nhất đang xảy ra trên mạng chỉ trong tích tắc! Những thành tựu khoa học đã tiến bộ vượt bậc, nó đã đi một quãng đường rất xa ngoài tầm suy nghĩ của con người! Việc định cư trên Sao Hỏa đang là mục tiêu mà các nhà khoa học đang nhắm đến vào cuối thế kỷ này! Và người ta còn tiên đoán rằng chỉ trong vài năm nữa thôi thì Trí Tuệ Nhân Tạo (AI) sẽ vượt xa trí tuệ của con người!
Người ta còn cho biết đến năm 2100 trái đất sẽ nắng nóng cực kỳ quanh năm đi kèm theo một cơn đại diệt chủng không thể tránh khỏi. Nạn biến đổi khí hậu do hiệu ứng nhà kính đã và đang làm ảnh hưởng đến: môi trường, trồng trọt, chăn nuôi, nguồn nước uống, hệ sinh thái của biển… điều này cũng là nguyên nhân gây ra nạn cháy rừng, hạn hán, lụt lội, mưa bão đang xảy ra khắp nơi trên hành tinh từ Bắc bán cầu đến Nam bán cầu. Các Khoa học gia còn cho hay Gấu Bắc cực có nguy cơ bị tiệt chủng và Nam cực sẽ không còn đóng băng vào mùa hè! Ngày nay người ta có thể đo được khoảng cách mấy chục ngàn năm ánh sáng từ Mặt Trời cho đến trung tâm dải Ngân hà, hay NASA đã phát hiện ra một “Thiên Hà X” đang quay quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo thất thường… Và còn biết bao điều rất cao xa nữa mà một người như tôi không bao giờ tưởng tượng ra nổi!!
Giờ đây thế hệ Z (Generation Z hay Gen Z) đã “làm quen” với các thiết bị kỹ thuật số, trò chơi điện tử từ lúc nhỏ. Một người trưởng thành ở thời đại @ biết sử dụng tính năng “hi- tech” của máy móc vào công việc cũng như đời sống hàng ngày
như là điều tất nhiên!! Mối quan hệ giữa người và người đã không còn giới hạn nữa từ khi smartphone tham gia vào đời sống cộng đồng. Nhưng cũng chính cái điện thoại thông minh này đã làm tình gia đình ngày càng nhạt dần. Cha mẹ và con cái giờ cũng có thói quen “text” cho nhau mặc dù ở chung một nhà, thấy mặt nhau mỗi ngày nhưng vì thời gian để sum họp, quây quần bên nhau ngày càng ít ỏi!! Đó là bi kịch gia đình mà cả thế giới này đang gánh chịu. Người ta thấy cô đơn ngay trong chính ngôi nhà của mình, trong chính nơi làm việc của mình, trong chính cộng đồng mà mình đang sống! Nhiều người cảm thấy không còn có nhu cầu trao đổi với nhau nơi công cộng, không thấy cần thiết phải cười xã giao với ai đó nơi đám đông; vì họ bận sống trong thế giới ảo nhiều hơn là trong đời thực! Đó là một điều đáng buồn đang xảy ra ở khắp mọi nơi trên quả địa cầu này! Mà đau lòng nhất là cứ 40 giây trôi qua thì nhân loại có một người tự tử vì trầm cảm, nhưng dường như cả thế giới đã bất lực trước vấn nạn này!!?
Điều không thể chối cãi được rằng khoa học đã đem đến cho con người một cuộc sống sung túc, đầy đủ tiện nghi; nó có thể giúp con người giải quyết những cái đau về Thân nhưng lại hoàn toàn bất lực trước những nỗi đau về Tâm mà hàng tỷ người đang gánh chịu từng ngày, từng giờ. Và một điểm đáng chú ý khác là các Nhà Khoa học có thể biết được sự hình thành của những đám mây, những cơn bão và biết được khá chính xác đường đi của chúng, nhưng họ lại hoàn toàn không biết được mình từ đâu đến đây và sẽ đi về đâu?!? Đó cũng chính là sự khác biệt của Khoa học và Phật học (Buddhology)!
Trong vô vàn thay đổi, bất an, bất ổn vây quanh thì may mắn thay vẫn còn có một Phật tánh luôn bất sanh, bất diệt, bất biến vẫn đang hằng hữu trong mỗi người:”Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến”! Nếu nhận ra được điều này, nó sẽ giúp chúng ta đi qua những đau khổ của kiếp người một cách nhẹ nhàng và tự tại hơn thông qua con đường tu tập và hành trì. Đó là một công
việc không hề dễ dàng chút nào! Nhưng với một niềm tin mạnh mẽ, một ý chí bất khuất, một nghị lực phi thường … nhiều vị đã thoát được sanh tử luân hồi để đến được Giác ngạn!
*
Nhớ lại những năm tháng chưa hiểu được Pháp của Đức Bổn Sư tôi như người đi trong đêm trường mù mịt không trăng, không sao; đau đáu tìm hoài một đốm lửa trong đêm đen mà nào hay biết rằng bản thân mình cũng có thể là một ngọn đuốc, một ánh sáng vô cùng diệu dụng giữa tăm tối phủ vây!
Ngày đó tôi đã từng cứ mãi chạy đuổi theo những niềm vui tưởng chừng như lâu dài nhưng chỉ là bong bóng nước. Để đến một ngày chợt ngộ ra rằng niềm vui đích thực chính ở ngay nơi mình mà không phải cậy nhờ hay vay mượn từ ai cả! Niềm vui của người khác đem đến luôn đi kèm theo những điều kiện và không hề bền vững chút nào!!
Ngày xưa chỉ cần ai đó nói một câu nghịch ý là sân si bắt đầu khởi lên ngay, giờ đã hiểu ra giữa ta và người chả ai sai, ai đúng; chẳng qua mỗi người có một cái nhìn phiến diện của bản ngã! Hiểu được vậy để thấy bình tâm hơn trước những thị phi; lời khen tiếng chê nào rồi cũng theo gió bay đi có gì là mãi mãi đâu!!?
Giờ đây tôi đã biết soi lại chính mình, thấy được trong lỗi lầm của người cũng có phần nào lỗi lầm của mình trong đó. Nhận ra một người dù có trăm điều tệ nhưng vẫn có những chất thiện lành, từ đó mới hiểu và thương kẻ đã luôn đem đến cho mình những phiền não, nghịch duyên! Họ chính là những vị Bồ Tát đã dạy tôi những bài học về: từ bi, nhẫn nhịn, buông bỏ và chấp nhận… “Phiền não tức Bồ Đề” thật chẳng sai! Nếu cuộc đời lúc nào cũng thuận theo lòng mong muốn của mình thì dễ sanh tâm kiêu mạn, tà kiến!!!
Ngày đó thấy ta và người sao có quá nhiều khác biệt: sang- hèn, đẹp-xấu, giỏi-dở… rồi đưa đến đố kỵ; thấy ai hơn mình thì
tự ti mặc cảm, thấy kẻ thua mình thì không đem lòng kính phục. Bây giờ lại thấy giữa người và ta sao mà nhiều cái giống nhau đến lạ! Cũng là thân tứ đại hợp thành, cùng bơi trong biển sanh tử của kiếp người với những đau khổ rất riêng và rất chung! Hiểu được điều này để thấy trong nỗi đau của người, dường như cũng giống nỗi đau của mình ở đâu đó; để rồi biết thương mình và thương người nhiều hơn chút nữa!
Tôi đang sống tại một thành phố nhỏ thuộc Dallas - Texas và làm việc cho một hãng cách nhà năm phút lái xe. Nơi tôi ở không có một gia đình gốc Việt nào định cư tại đây cả và tôi cũng là một người phụ nữ Việt Nam duy nhất nơi chỗ làm của mình suốt gần 18 năm qua! Tại đất nước Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ này thỉnh thoảng vẫn xảy ra những vụ xung đột, do kỳ thị chủng tộc giữa các sắc dân. May mắn thay, nhờ luôn ứng dụng lời Phật dạy vào cuộc sống nên tôi đã không gặp bất kỳ sự phân biệt đối xử nào trong những năm tháng làm việc tại đây! Thêm vào đó cấp trên và những đồng nghiệp luôn dành cho tôi sự quý mến, tin tưởng; chắc có lẽ do dòng máu cần cù và chịu thương, chịu khó luôn chảy trong mỗi người Việt suốt từ bao đời nay!
Ở tuổi 60, tôi đã đi qua những thăng trầm của cuộc đời làm vợ và làm mẹ, tôi thấy được những nỗi khổ đau mà những thành viên dưới một mái gia đình đang gánh trên vai, Đức Phật bảo đó là cộng nghiệp! Họ đang ở chung một nhà với danh xưng của thế gian là vợ chồng, con cái; nhưng ở một kiếp nào đó trong quá khứ chắc chắn họ đã từng có những oan trái, để hôm nay cùng tụ về trả nợ cho nhau mà không phải là một ai khác cả! Suy cho cùng khó có ai làm chúng ta đau khổ và tốn nhiều nước mắt bằng những người mình yêu thương: cha mẹ làm khổ con cái, con cái làm buồn lòng cha mẹ, vợ chồng làm tan nát lòng nhau! Và do nghiệp lực đưa đẩy, có biết bao người trên hành tinh này đang cùng trả những món nợ tiền kiếp cho nha!?! Có những món nợ người ta trả đến chết trong nước mắt, đớn đau cũng chưa chắc hết; nhưng cũng có nhiều người may mắn trả một
cách nhanh chóng do nợ mỏng, nghiệp nhẹ! Nhưng nếu không khéo tu tập thì lại gánh thêm những món nợ mới, để phải tiếp tục trả cho lần tái sinh sau! Và như thế cứ vay-trả, trả-vay không ngừng nghỉ trong cuộc luân hồi không có ngày kết thúc này!!!
*
Yên lặng, nghiêm trang ngồi tĩnh tu Tỉnh thần tịch chiếu đồng thái hư Muôn kiếp đến nay chẳng sanh diệt Đâu cần sanh diệt, diệt gì ư.
Gẫm xem các Pháp đều như huyễn Bổn tánh tự Không đâu dụng trừ. Nếu biết tâm tánh không tướng mạo Lặng yên chẳng động tự như như
Đó là bài kệ mà mỗi hành giả cần phải quán chiếu lại mình trước khi tọa thiền tại nhiều ngôi Thiền tự. Thiền định đã giúp tôi bớt hướng ra bên ngoài, chạy theo những vọng tưởng để quay về với chính mình nhiều hơn trong từng hơi hít vào - thở ra. Ngày nay việc tọa thiền đã trở nên khá phổ biến trong cộng đồng! Cho dù họ là một học sinh, sinh viên, một công nhân, một viên chức hay một vị lão niên đi gần hết kiếp người thì ai cũng công nhận sự lợi ích của Thiền là hết sức vi diệu! Nhiều trường học tại Hoa Kỳ đã có “Phòng Thiền định” dành cho những học sinh cá biệt, vi phạm nội quy thực hành hơi thở chánh niệm! Điều này đã giúp các em ổn định tâm lý và có dấu hiệu tích cực hơn trong học tập. Qua bài báo “School Successfully Replaces Detention With a Mindful Meditation Room” chúng ta có thể hiểu được phần nào ích lợi của Thiền trong học đường!
Tại đất nước Nhật Bản, cái nôi của Phật giáo Thiền Tông từ lâu đời nay, đã chứng minh được rằng Thiền có thể chữa được
những căng thẳng và đem lại ích lợi cho sức khỏe. Có thông tin còn cho biết nhiều người Nhật đã ngồi Thiền trước khi đến sở làm để tăng thêm sự sáng tạo trong đòi hỏi công việc của họ. Bên cạnh đó, nền văn hóa của Xứ sở Phù Tang còn mang đậm chất Thiền qua tinh thần của: Thiền viên, Trà Đạo, Bonsai, Thư pháp. Đặc biệt của thư pháp Shakyo là nghệ thuật viết kinh Phật bằng tay; mỗi nét bút đòi hỏi sự rèn luyện về chánh niệm và kỷ luật rất cao! Ngày nay tại “Xứ sở mặt trời mọc” cũng có mở các lớp Thiền Zen cho khách du lịch nào muốn tham gia.
Catherine Lannoy & Marine Locatelli, đã đưa ra 50 ứng dụng thiền qua việc nuôi dạy con cái trong quyển sách “50 Activités De Méditation Pour Toute La Famille” và đã được công chúng Pháp đón nhận một cách rất tích cực ngay sau đó! Điều này đã cho thấy rằng Thiền đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống gia đình.
Ngày nay việc đem Thiền Vipassana vào trại giam tại nhiều quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ đã làm thay đổi cuộc đời của những tù nhân theo chiều hướng khá tích cực. Họ đã phát biểu như sau:
- Trước đây tôi lúc nào cũng giận dữ và sẵn sàng đánh người. Nhưng tôi quyết định khi ra tù tôi không muốn như thế. Tôi thử tập thiền để đối trị giận dữ và quả thật đã giúp tôi rất nhiều. Tôi đã học cách quán chiếu khi sân hận nổi lên và từ từ kiểm soát được cảm xúc của mình. Tôi ước mong có nhiều bạn tù tham gia vào chi hội hơn nữa, vì Phật giáo đã đem lại lợi ích cho tôi (James - 41 tuổi).
- Chúng tôi gây ra tội ác thường do hoàn cảnh sống khắc nghiệt, không được giáo dục, hoặc không kềm chế được tham lam, sân hận. Bây giờ tôi đã biết cách mỗi ngày dành thì giờ để thiền theo dõi hơi thở của mình, bỏ qua mọi chuyện. Chính bỏ qua mọi chuyện lại tạo những điều lành đến với tôi (Lidarius - 24 tuổi).
- Mấy người bạn tù hỏi tôi làm cái gì thế? Tôi bảo rằng tôi muốn dành thời gian cho riêng tôi. Mà thật sự là như thế! Tôi dành thì giờ cho nội tâm của tôi! Và trong nội tâm của mọi người đều có chất thiện. Chẳng qua có người chọn con đường sai vì quên đi nội tâm. Dành thời gian để biết về nội tâm, thật sự làm tôi cảm thấy rất an lành (Sisi - 34 tuổi).
Trên thế gian này
Hận thù không bao giờ dập tắt hận thù Chỉ có lòng từ bi mới xóa tan hận thù Đó là định luật ngàn xưa
(Kinh Pháp Cú)
Phật Pháp đã thay đổi cuộc đời họ!!! Pháp của Đức Thế Tôn chưa từng lạc hậu xuyên suốt hơn 2500 năm qua và những ứng dụng thì bàn bạc trong cuộc sống, trong bất kỳ không gian và thời gian nào!
Chỉ cần thực hành “Ngũ Giới” vào đời sống thường nhật là người ta đã có thể tạo nên một từ trường thiện lành ngay trong cộng đồng của mình, lãnh thổ của mình và hành tinh mà mình đang sống. “Tâm an, thế giới an” là đây! Phật Pháp còn giúp cho mỗi hành giả có thể tìm về cái bất sanh bất diệt ngay nơi chính mình:“Nhất thiết chúng sanh giai hữu Phật tánh”, nhưng vì vô minh che khuất mà chúng ta đã không quay về sống với “Ông-Chủ-Của-Mình“, nên cứ mãi ngụp lặn mãi trên dòng sông sanh tử này!
*
Tôi đã đi qua bao mùa Xuân, Hạ
Đã thấy mai vàng, lộc biếc, chồi non Để hôm nay nhìn Thu vàng rụng lá
Chẳng mong chờ nhưng Đông vẫn cứ sang
Tôi đã ngủ những đêm dài mộng mị Giấc Nam Kha cũng chỉ là nháy mắt Cuộc trăm năm như nước chảy qua cầu Mà cứ tưởng là thiên thu bất tận
Tôi đã thức muốn làm người tỉnh giác Giữa bộn bề những phiền não vô minh Giữa biển khổ đau giấc mộng đời mình
Trong đêm tối nương theo vầng trăng sáng. (CT)
Tôi đang đi giữa tuổi 60 và tự nhủ với lòng không nhìn về phía sau, không chạy vội về phía trước, để từng bước quán chiếu lại mình “Phản quan tự kỷ bổn phận sự bất tùng tha đắc”. Giờ đây tôi đã hiểu được ít nhiều “Tánh Không” của các Pháp, biết mọi sự vật tồn tại trên thế gian là do duyên sinh nên đã phần nào bớt tham, bớt sân, bớt si, bớt vọng tưởng, bớt mong cầu nên cũng bớt vô minh, bớt phiền não hơn xưa rất nhiều! Phật Pháp đã cứu cuộc đời tôi!!!
Người ta thường nói không biết ngày mai và kiếp sau cái nào đến trước!!! Điều này có nghĩa là vô thường có thể đến bất cứ lúc nào, với bất kỳ ai! Tôi không thể biết được khi nào thì mình sẽ ra đi, nhưng: “Xin nguyện đời đời, kiếp kiếp được sinh ra trong ngôi nhà của Phật - Pháp - Tăng, được gặp gỡ thiện tri thức, tiếp tục tu hành để được đi trên con đường giải thoát!”
Chiếu Thanh Tháng 9/2022. (Texas, USA)
