Kinh điển đại thừa

Trong Phật học chữ : Namah (नम), Namas (नमस्), hay Namo có nghĩa là đem thân tâm về qui ngưỡng Phật, Pháp, Tăng.

उत्पद्  utpad ghép từ chữ ut-pad_1, là động từ thuộc nhóm 4 và nó có những nghĩa như sau : Khởi hành, tự sinh sản, tự hiện diện, sanh sản, đến, tự biểu lộ, tồn tại, tạo điều kiện, tạo ra.

उत्पाद् utpād có gốc từ động từ utpad dùng ở thời tạo điều kiện. Thân từ thuộc động từ nhóm 10, và có những nghĩa như sau : Nhờ vào cái gì đó mà sanh ra, gây nguyên nhân, chế tạo, tạo điều kiện.

उत्पादन utpādana  có  gốc từ  chữ utpād và ana và thân từ có nghĩa : Sanh sự sống.

Bảng biến hóa thân từ của utpādana ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	utpādanam	utpādane	utpādanāni
Hô cách	utpādana	utpādane	utpādanāni
Cách trực bổ	utpādanam	utpādane	utpādanāni
Cách dụng cụ	utpādanena	utpādanābhyām	utpādanaiḥ
Cách gián bổ	utpādanāya	utpādanābhyām	utpādanebhyaḥ
Cách tách ly	utpādanāt	utpādanābhyām	utpādanebhyaḥ
Cách sở hữu	utpādanasya	utpādanayoḥ	utpādanānām
Cách vị trí	utpādane	utpādanayoḥ	utpādaneṣu

उत् ut  là biến cách của uc_1, và nó có những nghĩa được biết như sau : Hướng lên trên cao, ở bên ngoài cái gì đó, thoát ra.

उत uta_1  là  liên từ.

पद pada có gốc từ chữ pad_1. Thân từ có những nghĩa được biết như sau : Bước, điểm tựa, chân của con người, chân của con vật, chân của một cái cây hoặc một ngọn núi, phần thấp hơn, hoặc thấp nhất của một cái gì đó, một phần tư của vật gì đó, bàn cờ có 64 ô vuông và mỗi ô có một màu trắng hay màu đen, chân, đơn vị đo chiều dài, nơi chốn, dấu vết, dấu hiệu để  định vị  trí, hàng dãy, tước hiệu, hành trình, dấu căn math của toán học.

Bảng biến hóa thân từ của pada ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	padam	pade	padāni
Hô cách	pada	pade	padāni
Cách trực bổ	padam	pade	padāni
Cách dụng cụ	padena	padābhyām	padaiḥ
Cách gián bổ	padāya	padābhyām	padebhyaḥ
Cách tách ly	padāt	padābhyām	padebhyaḥ
Cách sở hữu	padasya	padayoḥ	padānām
Cách vị trí	pade	padayoḥ	padeṣu

√ पद् pad_1 là động từ thuộc nhóm 4, và nó  có những nghĩa được biết như  sau : và nó có những nghĩa như  sau : Đi, bước, tự đi vào, rơi xuống, chìm sâu, làm cho đi, đi nhanh chóng. Theo truyền thống Phật học, Pāda là một thuật ngữ dùng biểu tượng cho dấu chân của Đức Phật.

Utpada có nghĩa : tự trỗi dậy, tự thức tỉnh.

Cittasya có những nghĩa được biết như sau : Tâm thức, có ý thức, Tâm.

न Na : Không dùng cho thể phủ định trong câu.

वितर्क Vitarka hay  Vitarkah  có gốc từ chữ  वितर्क् vitark. वितर्क Vitarka có những nghĩa được biết như sau :  Biện luận chống lại, giả thiết, đoán, trí tưởng tượng, Lý luận tiêu cực hay nghi ngờ hoặc không chắc chắn.

वितर्क्  vitark có gốc từ chữ vi và tark, là động từ thuộc nhóm 10. वितर्क् vitark có nghĩa : Suy nghĩ.

Bảng biến hóa thân từ của vitarka ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	vitarkaḥ	vitarkau	vitarkāḥ
Hô cách	vitarka	vitarkau	vitarkāḥ
Cách trực bổ	vitarkam	vitarkau	vitarkān
Cách dụng cụ	vitarkeṇa	vitarkābhyām	vitarkaiḥ
Cách gián bổ	vitarkāya	vitarkābhyām	vitarkebhyaḥ
Cách tách ly	vitarkāt	vitarkābhyām	vitarkebhyaḥ
Cách sở hữu	vitarkasya	vitarkayoḥ	vitarkāṇām
Cách vị trí	vitarke	vitarkayoḥ	vitarkeṣu

सर्वथा sarvathā có gốc từ chữ sarva và thân kép –thā. Sarvathā là thán từ và nó có những nghĩa được biết như sau : Dù sao đi nữa, dù bất cứ trong trường hợp nào, dù dưới bất cứ hình thức nào.

सर्व  sarva và sarvā là đại danh từ, nó có những nghĩa được biết như sau : Tất cả, hoàn toàn tất cả, bao gồm tất cả.

॰था -thā là hình thức dùng làm bổ nghĩa cho thán từ, mang ý nghĩa hành động từ cách đó nó.

भूरि bhūri thuộc về tĩnh từ và nó có những nghĩa được biết như sau : Số đông, phong phú, sung túc, quan trọng.

Bảng biến hóa thân từ của bhūriḥ ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	bhūriḥ	bhūrī	bhūrayaḥ
Hô cách	bhūre	bhūrī	bhūrayaḥ
Cách trực bổ	bhūrim	bhūrī	bhūrīn
Cách dụng cụ	bhūriṇā	bhūribhyām	bhūribhiḥ
Cách gián bổ	bhūraye	bhūribhyām	bhūribhyaḥ
Cách tách ly	bhūreḥ	bhūribhyām	bhūribhyaḥ
Cách sở hữu	bhūreḥ	bhūryoḥ	bhūrīṇām
Cách vị trí	bhūrau	bhūryoḥ	bhūriṣu

Bảng biến hóa thân từ của bhūri ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	bhūri	bhūriṇī	bhūrīṇi
Hô cách	bhūri	bhūriṇī	bhūrīṇi
Cách trực bổ	bhūri	bhūriṇī	bhūrīṇi
Cách dụng cụ	bhūriṇā	bhūribhyām	bhūribhiḥ
Cách gián bổ	bhūriṇe	bhūribhyām	bhūribhyaḥ
Cách tách ly	bhūriṇaḥ	bhūribhyām	bhūribhyaḥ
Cách sở hữu	bhūriṇaḥ	bhūriṇoḥ	bhūrīṇām
Cách vị trí	bhūriṇi	bhūriṇoḥ	bhūriṣu

Siddhaka là từ có gốc từ tiếng Nepali, được dùng đặt tên cho một vị thần mà người ta tôn kính.

पुराण  purāṇa có gốc từ chữ purā và thân kép –na. Thân từ  पुराण  purāṇa thuộc tĩnh từ và có ba dạng : Nam tính, trung tính, nữ tính. पुराण  purāṇa có những nghĩa được biết như sau :  Cổ kính, cũ xưa, tàn phai.

Bảng biến hóa thân từ của purāṇa ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	purāṇaḥ	purāṇau	purāṇāḥ
Hô cách	purāṇa	purāṇau	purāṇāḥ
Cách trực bổ	purāṇam	purāṇau	purāṇān
Cách dụng cụ	purāṇena	purāṇābhyām	purāṇaiḥ
Cách gián bổ	purāṇāya	purāṇābhyām	purāṇebhyaḥ
Cách tách ly	purāṇāt	purāṇābhyām	purāṇebhyaḥ
Cách sở hữu	purāṇasya	purāṇayoḥ	purāṇānām
Cách vị trí	purāṇe	purāṇayoḥ	purāṇeṣu

Bảng biến hóa thân từ của purāṇa ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	purāṇam	purāṇe	purāṇāni
Hô cách	purāṇa	purāṇe	purāṇāni
Cách trực bổ	purāṇam	purāṇe	purāṇāni
Cách dụng cụ	purāṇena	purāṇābhyām	purāṇaiḥ
Cách gián bổ	purāṇāya	purāṇābhyām	purāṇebhyaḥ
Cách tách ly	purāṇāt	purāṇābhyām	purāṇebhyaḥ
Cách sở hữu	purāṇasya	purāṇayoḥ	purāṇānām
Cách vị trí	purāṇe	purāṇayoḥ	purāṇeṣu

Bảng biến hóa thân từ của purāṇī ở dạng nữ tính :

Nữ tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	purāṇī	purāṇyau	purāṇyaḥ
Hô cách	purāṇi	purāṇyau	purāṇyaḥ
Cách trực bổ	purāṇīm	purāṇyau	purāṇīḥ
Cách dụng cụ	purāṇyā	purāṇībhyām	purāṇībhiḥ
Cách gián bổ	purāṇyai	purāṇībhyām	purāṇībhyaḥ
Cách tách ly	purāṇyāḥ	purāṇībhyām	purāṇībhyaḥ
Cách sở hữu	purāṇyāḥ	purāṇyoḥ	purāṇīnām
Cách vị trí	purāṇyām	purāṇyoḥ	purāṇīṣu

पुरा  purā là thán từ và có những nghĩa được biết như sau : Trước, trước đây, ngày xưa, lúc ban đầu, thuở nọ.

प्रत्युत्पन्न  pratyutpanna có gốc từ chữ prati và –utpanna. Thân từ  प्रत्युत्पन्न  pratyutpanna thuộc tĩnh từ và có ba dạng : Nam tính, trung tính, nữ tính. प्रत्युत्पन्न  pratyutpanna có những nghĩa được biết như sau : Hiện tại, hiện thời, hiện thực, sẵn sàng.

Bảng biến hóa thân từ của pratyutpanna ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	pratyutpannaḥ	pratyutpannau	pratyutpannāḥ
Hô cách	pratyutpanna	pratyutpannau	pratyutpannāḥ
Cách trực bổ	pratyutpannam	pratyutpannau	pratyutpannān
Cách dụng cụ	pratyutpannena	pratyutpannābhyām	pratyutpannaiḥ
Cách gián bổ	pratyutpannāya	pratyutpannābhyām	pratyutpannebhyaḥ
Cách tách ly	pratyutpannāt	pratyutpannābhyām	pratyutpannebhyaḥ
Cách sở hữu	pratyutpannasya	pratyutpannayoḥ	pratyutpannānām
Cách vị trí	pratyutpanne	pratyutpannayoḥ	pratyutpanneṣu

Bảng biến hóa thân từ của pratyutpanna ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	pratyutpannam	pratyutpanne	pratyutpannāni
Hô cách	pratyutpanna	pratyutpanne	pratyutpannāni
Cách trực bổ	pratyutpannam	pratyutpanne	pratyutpannāni
Cách dụng cụ	pratyutpannena	pratyutpannābhyām	pratyutpannaiḥ
Cách gián bổ	pratyutpannāya	pratyutpannābhyām	pratyutpannebhyaḥ
Cách tách ly	pratyutpannāt	pratyutpannābhyām	pratyutpannebhyaḥ
Cách sở hữu	pratyutpannasya	pratyutpannayoḥ	pratyutpannānām
Cách vị trí	pratyutpanne	pratyutpannayoḥ	pratyutpanneṣu

Bảng biến hóa thân từ của pratyutpannā ở dạng nữ tính :

Nữ tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	pratyutpannā	pratyutpanne	pratyutpannāḥ
Hô cách	pratyutpanne	pratyutpanne	pratyutpannāḥ
Cách trực bổ	pratyutpannām	pratyutpanne	pratyutpannāḥ
Cách dụng cụ	pratyutpannayā	pratyutpannābhyām	pratyutpannābhiḥ
Cách gián bổ	pratyutpannāyai	pratyutpannābhyām	pratyutpannābhyaḥ
Cách tách ly	pratyutpannāyāḥ	pratyutpannābhyām	pratyutpannābhyaḥ
Cách sở hữu	pratyutpannāyāḥ	pratyutpannayoḥ	pratyutpannānām
Cách vị trí	pratyutpannāyām	pratyutpannayoḥ	pratyutpannāsu

प्रति  prati, là giới từ và nó có những nghĩa được biết như sau : Chiều ngược lại, đối nghịch, đối diện, vấn đề liên quan, số lượng ít.  

उत्पन्न utpanna là quá khứ phân từ utpad. Thân từ  उत्पन्न utpanna thuộc tĩnh từ và có ba dạng : Nam tính, trung tính, nữ tính và nó có những nghĩa được biết như sau : Giơ lên, đưa lên, nâng lên, nhấc lên, ngẩng lên, dựng lên, bỏ đi, bóc, nhổ, thu, lấy đi, đánh đi, mọc lên, nổi lên, nảy sinh, sinh ra, sản ra, làm ra, gây ra, biểu lộ, bày tỏ.

Bảng biến hóa thân từ của utpanna ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	utpannaḥ	utpannau	utpannāḥ
Hô cách	utpanna	utpannau	utpannāḥ
Cách trực bổ	utpannam	utpannau	utpannān
Cách dụng cụ	utpannena	utpannābhyām	utpannaiḥ
Cách gián bổ	utpannāya	utpannābhyām	utpannebhyaḥ
Cách tách ly	utpannāt	utpannābhyām	utpannebhyaḥ
Cách sở hữu	utpannasya	utpannayoḥ	utpannānām
Cách vị trí	utpanne	utpannayoḥ	utpanneṣu

Bảng biến hóa thân từ của utpanna ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	utpannam	utpanne	utpannāni
Hô cách	utpanna	utpanne	utpannāni
Cách trực bổ	utpannam	utpanne	utpannāni
Cách dụng cụ	utpannena	utpannābhyām	utpannaiḥ
Cách gián bổ	utpannāya	utpannābhyām	utpannebhyaḥ
Cách tách ly	utpannāt	utpannābhyām	utpannebhyaḥ
Cách sở hữu	utpannasya	utpannayoḥ	utpannānām
Cách vị trí	utpanne	utpannayoḥ	utpanneṣu

Bảng biến hóa thân từ của utpannā ở dạng nữ tính :

Nữ tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	utpannā	utpanne	utpannāḥ
Hô cách	utpanne	utpanne	utpannāḥ
Cách trực bổ	utpannām	utpanne	utpannāḥ
Cách dụng cụ	utpannayā	utpannābhyām	utpannābhiḥ
Cách gián bổ	utpannāyai	utpannābhyām	utpannābhyaḥ
Cách tách ly	utpannāyāḥ	utpannābhyām	utpannābhyaḥ
Cách sở hữu	utpannāyāḥ	utpannayoḥ	utpannānām
Cách vị trí	utpannāyām	utpannayoḥ	utpannāsu

Trong Phật học chữ : Namah (नम), Namas (नमस्), hay Namo có nghĩa là đem thân tâm về qui ngưỡng Phật, Pháp, Tăng.

Chữ Namas được chia làm hai nhóm có gốc từ động từ  √nam (chữ devaganari √ नम् ), chữ namas_1 (chữ  devaganari नमस्), dạng trung tính, có nghĩa : Kính chào, tôn kính, ngưỡng mộ. Trên phương diện giới từ hay liên từ : chúc tụng, ca ngợi, tán tụng.

Động từ căn √nam (√ नम् √nam) có nghĩa : Uốn cong, nghiêng xuống, chào, vinh danh, được uốn cong, tự quy phục, nhượng bộ.

Chữ namas_2 (chữ  devaganari नमस्), là thân động từ phản thân của namas nhóm một, có nghĩa : Vinh danh, và khi làm trực bổ cách : làm danh dự, chào hỏi, kính trọng, ngưỡng mộ.

Chữ Namaste (chữ  devaganari नमस्ते) là chữ ghép của : namas (नमस्) và te (ते), có nghĩa : Tôi chào bạn, chào bạn, hân hạnh chào bạn.

Chữ namaskāra (chữ  devaganari नमस्कार) là chữ ghép của  namas_1 và thân từ -kāra (chữ  devaganari  कार : người ấy làm). Chữ namaskāra dùng để diễn đạt hành động của một người đang chào hay đang tôn kính ai đó, khi họ cuối đầu và nói chữ Namas.

Chữ namaskāram là câu chào có nghĩa : hân hạnh chào bạn.

Bảng biến hóa thân từ của namaḥ ở dạng trung tính :

Trung tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	namaḥ	namasī	namāṃsi
Hô cách	namaḥ	namasī	namāṃsi
Cách trực bổ	namaḥ	namasī	namāṃsi
Cách dụng cụ	namasā	namobhyām	namobhiḥ
Cách gián bổ	namase	namobhyām	namobhyaḥ
Cách tách ly	namasaḥ	namobhyām	namobhyaḥ
Cách sở hữu	namasaḥ	namasoḥ	namasām
Cách vị trí	namasi	namasoḥ	namaḥsu

Bảng biến hóa thân từ của namaskāra ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	namaskāraḥ	namaskārau	namaskārāḥ
Hô cách	namaskāra	namaskārau	namaskārāḥ
Cách trực bổ	namaskāram	namaskārau	namaskārān
Cách dụng cụ	namaskāreṇa	namaskārābhyām	namaskāraiḥ
Cách gián bổ	namaskārāya	namaskārābhyām	namaskārebhyaḥ
Cách tách ly	namaskārāt	namaskārābhyām	namaskārebhyaḥ
Cách sở hữu	namaskārasya	namaskārayoḥ	namaskārāṇām
Cách vị trí	namaskāre	namaskārayoḥ	namaskāreṣu

Lokeśvarāya có gốc từ chữ Loke và śvarāya. Loke là vị trí cách số ít trong bản biến hóa thân từ của loka ở dạng nam tính.

Loke có gốc từ chữ लोक loka và Loka có gốc từ động từ  căn √ लोक् lok. Thuật ngữ लोक loka có những nghĩa được biết như sau : Nơi chốn, Thế giới, Cõi, Vũ trụ, Trái đất, Miền dưới đây, Dân tộc, Dân chúng…

√ लोक्  lok  là động từ thuộc về nhóm 1 và nó có những nghĩa được biết như sau : Quan sát, nhìn xem, thấy, xem như, nhận dạng được.

Bảng biến hóa thân từ của loka ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	lokaḥ	lokau	lokāḥ
Hô cách	loka	lokau	lokāḥ
Cách trực bổ	lokam	lokau	lokān
Cách dụng cụ	lokena	lokābhyām	lokaiḥ
Cách gián bổ	lokāya	lokābhyām	lokebhyaḥ
Cách tách ly	lokāt	lokābhyām	lokebhyaḥ
Cách sở hữu	lokasya	lokayoḥ	lokānām
Cách vị trí	loke	lokayoḥ	lokeṣu

Chữ  śvarāya là gián bổ cách số ít trong bản biến hóa thân từ của svara ở dạng nam tính.

स्वर  svara có gốc từ chữ svar_1, và nó có những nghĩa được biết như sau : Âm thanh, tiếng động, dấu, giọng, nốt nhạc, nguyên âm.

Bảng biến hóa thân từ của svara ở dạng nam tính :

Nam tính	Số ít	Số hai	Số nhiều
Chủ cách	svaraḥ	svarau	svarāḥ
Hô cách	svara	svarau	svarāḥ
Cách trực bổ	svaram	svarau	svarān
Cách dụng cụ	svareṇa	svarābhyām	svaraiḥ
Cách gián bổ	svarāya	svarābhyām	svarebhyaḥ
Cách tách ly	svarāt	svarābhyām	svarebhyaḥ
Cách sở hữu	svarasya	svarayoḥ	svarāṇām
Cách vị trí	svare	svarayoḥ	svareṣu

स्वाहा svāhā có những nghĩa được biết như sau : Thành tựu, Lời tán tụng khi hoàn thành cái gì đó quan trọng trong việc làm, Tên vợ của Thần Lửa trong Vệ Đà.

Sau phần diễn nghĩa của các từ vựng trong bài chú : Om maņi padme huṃ. Mahājñāna cittotpāda, cittasya na-vitarka, sarvathā bhūri siddhaka, na-purāņa na-pratyutpanna. Namo Lokeśvarāya svāhā. Dưới đây là phần thi hóa Việt ngữ do Thầy Minh Đức làm :

Âm vang vọng lại từ trong

Như màu ngọc thắm sen hồng tỏa ra

Trí mầu trải khắp hằng sa

Bồ đề chớm nở lòng ta thuở nào

Sơ tâm nguyên vẹn khít khao

Không còn kiến chấp nhập vào chân như

Đạt thành chánh đạo tâm từ

Khứ lai vạn nẻo như như một lòng

Cúi đầu đảnh lễ tông phong

Quán Âm ẩn hiện trong lòng thế nhân

Trích trong Tinh Hoa Phật học của TS Huệ Dân

Kính chúc qúy bạn một ngày vui vẻ trong tình học Phật,

Kính bút

TS Huệ Dân