Tôi có thú vui duy nhất là chơi đồ cổ. Không thể diễn tả cái niềm đam mê cuồng
nhiệt ấy trong một vài trang giấy. Hệt như người ta mê cải lương, mê bóng đá, mê
các ngôi sao, mê sách vở … Nói tóm lại, đứng trước món đồ cổ nào càng xưa càng
cũ là lòng tôi mềm nhũn xuống, tim đập liên hồi, mắt chớp liên tục, tay chân như
cuống lên và điều cuối cùng là phải tìm cách mua cho bằng được món đồ ấy! Nghề
bán đồ cổ đã cho tôi nhiều lần trúng đậm, dạy cho tôi nhiều bài học, lời lãi khá lớn
nhưng cũng cho tôi nhiều vố xất bất xang bang, mua lầm đồ giả cổ, thiếu điều bán
nhà trả nợ. Nhưng cái máu mê đồ cổ thì không gì dứt ra được. Hễ có ai giới thiệu
món đồ nào thì dù ở đâu, khó nhọc cách mấy tôi cũng cất công tìm đến …
Như trưa nay trong phiên chợ Tết, khi tôi đang ngồi ngáp vặt vì hàng đang ế
ẩm thì một ông già gầy gò, mặt xương xẩu, tóc lơ thơ búi thành chùm bạc trắng
đâu như người miệt vườn đến gặp. Chẳng dông dài, úp mở, ông bảo nhà có món
đồ cổ, là chiếc đĩa thời Khang Hy bên Tàu do ba ông để lại và mời tôi đến coi,
định giá, phải thì bán không thôi. Đang rảnh việc và máu mê đồ cổ nổi lên, tôi
đóng cửa tiệm, đèo ông già về tận Vĩnh Châu, một xã nghèo giáp biên giới, cách
chỗ tôi hàng chục cây số. Trên xe, tôi có ý dọ hỏi về món đồ nhưng ông già kín
như bưng, không hé răng nửa lời, chỉ nói chuyện khi tôi tận mắt thấy và định
giá. Tôi biết là đã gặp dân rành chơi đồ cổ. Vì dân sành sỏi trong nghề mới nói
chuyện tiền nong chỉ khi nào món đồ được đưa ra trước mặt.
Đó là một căn nhà rách nát, trống hoác từ ngoài vào trong. Không thấy đồ
đạc gì ngoài chiếc chõng tre tơi tả và một thằng bé dơ bẩn nằm bất động trên đó.
Chắc là nó bệnh nên thỉnh thoảng cất tiếng rên nho nhỏ. Tôi hình dung trên đoạn
đường đi là sẽ gặp một ngôi nhà to lớn, sang trọng cầu kỳ vì đồ cổ giá trị thường
chỉ ở những ngôi nhà này. Cho nên, khi chưa vào nhà, tôi đã thất vọng định lui xe
vì nếu có coi cũng thêm rách việc. Hoặc đó chỉ là đồ giả cổ hoặc là đồ ba mớ,
chẳng giá trị gì mà người bán còn gân cổ cãi chày cãi cối cứ cho đồ mình là thật!
Nhưng rồi tôi cũng bấm bụng bước qua cái ngạch cửa bằng liếp tre nhớp
nhúa đầy sình đất để vào nhà. Từng đàn muỗi vo ve dưới chân tôi và cả ngôi nhà
như bốc lên mùi khó chịu. Tôi cố nín nhưng cuối cùng chịu không nổi đành bỏ ra
ngoài. Đập vào mắt tôi là hình hài một thằng bé chỉ còn da bọc lấy xương, nước
mắt nước mũi ròng ròng cố giương cặp mắt đờ đẫn lên nhìn khách lạ. Tôi biết mùi
khó chịu kia là do chỗ thằng bé phát ra. Chắc nó đã nằm liệt giường từ lâu, không
ai chăm sóc, rửa ráy nên mới thế. Thật tội nghiệp! Nó mới chỉ đâu chừng mười
lăm, mười sáu tuổi, gương mặt lại không đến nỗi nào …Nhưng thôi! Chuyện
thiên hạ, dính vô làm gì. Tôi tự bảo vậy và ngồi ngoài hịên chờ ông già mang
chiếc đĩa cổ ra.
Chỉ một lát, ông già xuất hiện với tấm vải choàng rách bươm bọc chiếc đĩa
trên tay. Lật hết lớp này đến lớp khác, chắc là chiếc đĩa được cất kỹ lắm, nên khi
lớp vải cuối cùng được giở ra thì trước mắt tôi là một ánh bạc trong suốt và làn
vân rồng phụng màu xanh lục nổi lên sáng trưng đập vào mắt.
Là người trong nghề, tôi lạ gì những chiếc đĩa cổ. Đúng là đồ thật, không thể
khác được, không cần coi tôi cũng biết chính xác nó được làm từ thời Khang Hy!
Anh sắc sáng trưng, nét vân lộng lẫy và nước men như ngọc phách tinh tuyền.
Chính là nó, vật tôi đang tìm cho một người khách nước ngoài. Ông ta dặn đi dặn
lại nếu tìm được chiếc đĩa, ông sẽ mua với bất cứ giá nào! Tôi sung sướng cố kìm
tiếng kêu mừng rỡ chỉ chực phát ra. Dịp may đã đến trong dịp tết này.
Nhưng tội gì không ép giá khi mà người bán lại là một ông già lẩm cẩm.
Làm bộ lơ đãng săm soi, tôi cố nhìn và đánh giá người đối diện để xuất chiêu hơn
là nhìn chiếc đĩa. Ông già coi bộ khù khờ nhưng không phải không biết gì. Máu
con buôn của tôi nổi lên! Cứ theo lối dậm dừ, ngấm ngứ nghĩa là làm như thư thả,
chẳng gì phải gấp gáp, vồ vập để người ta nghĩ mình không cần mua. Vừa
lấy kính lúp soi các chữ tàu màu xanh tuyệt đẹp trên miệng đĩa, tôi hỏi thăm đủ
chuyện trên đời cốt làm cho ông già mất phương hướng, không chủ ý tập trung.
Kinh nghiệm mua bán mấy chục năm trời mách cho tôi biết hãy cứ làm cho người
bán tin rằng mình không có ý dìm giá, thật lòng muốn mua rồi hẳn tính sau. Hơn
nữa, nếu mà không mua được giá cao, thì thế nào người bán cũng nhờ mình đi tìm
chỗ khác kiếm hoa hồng. Đằng nào cũng lợi!
Trong khi tôi ngồi tính kế cao thấp tìm cách mua chiếc dĩa với giá nào rẻ
nhất thì thằng bé trong nhà khẽ rên lên. Nó uốn cong người có vẻ đau đớn lắm. Đôi
tay khẳng khiu hình như muốn đưa lên cao nhưng không được vì đã quá yếu sức.
Cặp mắt nó trợn ngược, mất hết vẻ tinh anh, chỉ toàn tròng trắng. Tôi biết đã đến
lúc cần tranh thủ lúc ông già luống cuống, khổ sở để định giá. Không ai có thể
minh mẫn khi đối diện với những cơn bối rối sốt ruột dù rành giá cách mấy. Trăm
lần như một tôi mua được giá hời nhờ những lúc khó khăn bất ngờ như thế của
người bán.
Ông già trở ra sau khi cho thằng bé uống một loại nước gì như rễ cây ép
xanh lè mà tôi cứ ngợ ngợ giống màu chiếc đĩa. Ngật ngưỡng một hồi, nó mới chịu
nằm yên. Tôi quay mặt đi nơi khác vì khó chịu quá, mùi nằng nặng từ người nó
bốc lên không chịu nổi. Nếu không vì cái đĩa quý này cầm chân thì chắc hẳn có
cho tiền tôi cũng không dám tới nơi đây.
Tôi đã tính đánh giá trước và định ra số tiền tôi muốn mua chiếc đĩa nhưng
cứ phân vân, ngập ngừng. Phần tôi sợ ông già biết tôi bắt chẹt giá, phần khác tôi lo
ông đã hỏi giá ai trước nên thôi, cứ để ông già lên tiếng. Chẳng mất đâu mà lo!
Đằng nào chiếc dĩa nầy cũng là của tôi!
Săm soi chiếc đĩa một hồi, ông già mới nói, giọng tiếc nuối:
- Đây là vật cuối cùng có giá của dòng họ nhà tôi! Ba tôi trước kia giàu có
lắm nhưng sau đó khánh kiệt vì mê chơi đồ cổ và hút thuốc phiện. Trước khi
mất, ông chẳng để lại gì ngoài chiếc đĩa này dặn là đồ gia bảo, khi nào cấp thiết
lắm mới bán. Đến khi tôi lấy vợ, có con rồi có cháu, chiếc đĩa vẫn ở đây, mặc dù
nhiều lúc nhà không còn hột gạo. Thằng bé nằm trên giường mà cậu thấy là thằng
cháu nội duy nhất còn ở với tôi. Ba mẹ nó đã mất trong một tai nạn xe cộ. Đến lúc
ngặt nghèo nhất, tôi cũng cố giữ chiếc đĩa này … Nhưng bây giờ, nó bệnh nặng
quá …
Tôi biết đã đến lúc thần tài lên tiếng với mình. Con người ai cũng có số!
Cái đĩa quý này là của tôi, dù nó đã được định bán cách đây khá lâu. Tôi nhẩm tính
trong đầu món lời khổng lồ nếu tôi mua được nó. Và thể hiện ngay điều đó bằng
lời nói nhỏ nhẹ pha chút an ủi cảm thông:
-Tội nghiệp cho cháu! Thôi gì cũng không bằng mạng người, huống chi đây
là cháu nội duy nhất của ông, lại mồ côi mồ cút! Tôi nghĩ, cứu cháu đi rồi hẵng
hay! Biết đâu mai này cháu khoẻ mạnh lại chẳng làm ra tiền nuôi ông và sắm lại
được những thứ còn quý giá hơn …
Có người cảm thông, chia sẻ với nỗi bất hạnh của mình, gương mặt ông già
như bừng sáng hẳn lên. Ông nhìn tôi một hồi, không nói tôi cũng hiểu là ông cần
bán chiếc dĩa với giá cao nhất có thể. Và không đợi lâu như dự đoán của tôi, ông
lên tiếng:
-Thú thật với cậu, tôi không rành giá trị của cái đĩa nên mời cậu về đây coi
thử, được giá tôi mới bán. Nếu như không có thằng cháu bệnh nặng thế này, ai kêu
giá bao nhiêu tôi cũng từ chối … Bây giờ cậu tính sao ?
Thật tình, đến lúc này, tôi mới thấy ngại. Chút lương tâm còn sót lại của tôi
lên tiếng là tôi nên mua cho ông một giá cao, đúng với trị giá thật sự của chiếc đĩa
để cụ lấy tiền trị bệnh cho thằng cháu. Nhưng cái máu con buôn lạnh lùng thì
không bảo tôi như vậy … Đứng trước một món hời thế này mà không tìm cách
kiếm lời nhiều thì hoạ có mà điên. Hơn nữa, tôi cũng cần tiền cho gia đình tôi …
Tôi cũng có đứa con trạc tuổi thằng bé này. Nó đang đòi tôi mua cho nó bằng được
chiếc xe gắn máy trong những ngày tết sắp tới…
Tôi lưỡng lự mãi nhưng cuối cùng cái máu nghề đã thắng. Là dân mua bán,
khó ai dại dột không ép giá trong trường hợp này. Hơn nữa, như ông già nói, ông
không rành về giá của chiếc đĩa cổ. Tôi lấy kính soi kỹ một lần nữa. Không một
vết trầy xước, không một lỗi sơ xuất dù nhỏ trong cái bảo vật thời Khang Hy kia …
Khá cho đôi tay, con mắt tinh đời của người thợ xưa và cả người chơi đồ cổ! Một
vết trầy hay một lỗi rất nhỏ thôi trên chiếc dĩa quý sẽ làm giảm giá trị rất
nhiều. Nhưng phải nói với ông cụ bằng lời khác, bằng kiểu khác, kiểu của những
con buôn ép giá. Phải tìm cách nào đó, sơ xuất nào đó để chê bai và nếu có thể,
làm bộ dứt khoát không mua chiếc đĩa dù đã một vốn bốn lời.
-Thế này! Sau một hồi suy nghĩ, tôi nói với ông già. Như ông biết đây là
chiếc đĩa quý và chẳng đặng đừng mới bán nó. Tôi sẽ mua nó nhưng sau khi xem
kỹ, tôi thấy …
Ông già tỏ vẻ thất vọng, mặt buồn xo:
- Vậy là cậu … cậu …không mua . Thú thật với cậu, tôi đang cần tiền chữa
chạy cho thằng cháu … Rất cần …
Con mồi đã vào bẫy! Chỉ chờ thế, tôi làm bộ suy nghĩ hồi lâu và đánh sập:
- Thấy hoàn cảnh ông cũng tội nghiệp, chiếc dĩa nầy tuy là thật đời Khang
Hy nhưng có nhiều chỗ phồng rộp, lại vì để lâu ngày không biết cách lau chùi nên
có mấy chỗ hoen màu. Ông coi không thấy đâu, chỉ dùng kính lúp như tôi mới
nhận ra. Cảm thông với sự khó khăn của ông, tôi mua nhưng với giá không lời. Chỉ
là mua giúp ông trong lúc ngặt nghèo. Không biết rồi tôi có bán lại cho ai được
không?
Tôi đọc thấy trong mắt ông già sự biết ơn chân thành và nỗi vui mừng ra
mặt. Lương tâm tôi chợt trỗi dậy, nặng nề và bức xúc. Thằng bé bệnh nặng nằm
trên giường, con tôi, thuốc chữa bệnh, chiếc xe gắn máy … Những hình ảnh lướt
qua lần lượt trong đầu làm tôi suy tính. Cả những đồng tiền nhảy múa trước mắt tôi
…Chiếc đĩa này giá không dưới mười triệu …
Tôi nói như không phải là mình, tiếng lạc cả đi:
- Bốn triệu … Đó là giá mà tôi làm ơn mua cho cụ … Không thể cao hơn
được nữa …
Như đặt cả niềm tin vào tôi, ông già ráng kèo nèo thêm ít tiền để chạy chữa
cho thằng cháu nhưng tôi nhất định không chịu. Cái kỹ thuật cứng rắn, bắt chẹt và
dọa bỏ về, không cần mua hàng của tôi hình như cũng có tác dụng. Cuối cùng ông
già đồng ý với cái giá tôi đưa ra. Có lẽ trong đời, chưa bao giờ ông có được một
số tiền lớn như thế. Run run cuộn lại tấm vải bó chiếc đĩa, ông nhìn tôi, khẩn
khoản:
-Bây giờ chiếc đĩa đã là của cậu! Nhưng trước khi cậu mang đi, cho phép tôi
được tạ lỗi với vong linh cha tôi vì đã không giữ được nó như lời trăn trối.
Ông già thành kính đặt chiếc đĩa lên giường, cạnh thằng cháu đang bệnh. Tôi
thầm nghe ông khấn câu được câu mất rằng phải bán chiếc đĩa này để cứu cháu bé
lòng ông cũng ân hận lắm, mong tiền nhân thứ lỗi vì không giữ được như ước
nguyện…Rồi ông chậm rãi mở chiếc bọc, nhìn trân trối vào chiếc dĩa xanh lục kia
như nói lời vĩnh biệt. Tôi thấy đôi mắt mờ đục của ông ngân ngấn nước. Lòng tôi
cũng rối bời. Thật tình, đến nước này, tôi cứ mong trong đời tôi không có buổi mua
bán nào như thế nữa ….
oOo
…Câu chuyện có lẽ cũng qua đi như những chuyện mua bán hàng ngày của
tôi về các món đồ cổ không có giá nào là chuẩn, chỉ tuỳ thuộc vào sở thích và giá
trị lâu đời của nó đối với người mua. Sau chuyện mua được cái đĩa màu xanh lục
thời Khang Hy với giá hời, tôi đã sắm cho cậu con trai chiếc xe gắn máy chơi tết.
Rồi như phát vận từ chiếc đĩa may mắn này, nghề của tôi phất lên như diều gặp
gió. Trở nên giàu có trong giới săn lùng đồ cổ, tôi giờ đã thành một người tăm
tiếng, tiền bạc rủng rỉnh và nói theo ngôn ngữ của giới mua bán, tôi là một đại
gia tầm cỡ …
Sáng nay, tôi đang ngồi uống cà phê trong nhà hàng thì một ông già chống
gậy xin ăn tiến vào chỗ mình. Nhìn cái dáng gầy gò, gương mặt xương xương với
mái tóc lơ thơ bạc trắng cột thành chùm, tôi đâm ngờ ngợ, hình như đã gặp ở đâu.
Lục lại trí nhớ mình, tôi ngớ người ra! Thôi đúng rồi! Đúng là ông già bán chiếc
đĩa thời Khang Hy màu xanh lục năm trước. Mới chỉ có một năm mà ông như già
sọm đi, chân nhấc từng bước khó nhọc với cây gậy mò mẫm dò đường. Chiếc áo
ông mặc đã rách bươm, trơ ra bờ vai nhăn nheo, gầy guộc. Ông lại gần, nghe tôi
nhắc rất lâu mới nhớ ra đã có lần đưa tôi về nhà mua chiếc đĩa và run run trả lời khi
tôi hỏi thăm thằng cháu với những giọt nước mắt đùng đục chảy ra từ trong hốc
mắt sâu hoắm :
-Thằng cháu tôi mất rồi! Thuốc men chỉ cầm cự được vài tháng là hết tiền.
Bác sĩ nói nếu có thêm vài triệu nữa đưa vào giải phẩu, may ra nó mới sống được.
Nhưng cậu tính tiền đâu nữa. Chiếc đĩa là vật có giá cuối cùng tôi cũng bán mất rồi
…Thật tình tôi cũng mang ơn cậu vì hồi đó cậu mua cái dĩa giúp tôi với giá cao,
không lời lóm gì …
Tôi nghe mà chết điếng người, ngụm cà phê bỗng đắng ngắt trên môi.
Hoá ra, tôi đã chèn giá hết sức nhẫn tâm trong vụ mua chiếc đĩa cổ, tôi lại được
người khác mang ơn trong khi tôi chính là thằng lưu manh, độc ác, đáng bị phỉ
nhổ. Nếu như người mua hôm ấy không phải là tôi … Nếu như tôi có lòng giúp
cho thằng bé đủ tiền chạy chữa, mà cũng không cần có tấm lòng, nếu như tôi mua
đúng giá trị mà chiếc đĩa vốn có, nếu như … …
Tôi nhìn bóng ông cụ khuất dần ở phía bên kia đường với dáng đi xiêu
vẹo mà bất giác rùng mình, sợ hãi cả chính tôi. Treo trên đầu tôi bây giờ là hình
ảnh thằng bé nằm thoi thóp với chiếc đĩa thời Khang Hy màu xanh lục bọc
trong những tấm vải rách nát ố vàng …
NGUYỄN MINH PHÚC
LỜI BÌNH:
Trứ:
"Tôi" cũng có thể cho ông cụ ăn mày đó một số tiền để đền bù lại cái tham lam
của tôi. Thay vì tôi bất giác rùng mình, sợ hãi cả chính tôi.
Thì ra tôi khi nào cũng vẫn là tôi.
NI sư Giới Hương:
Vâng lòng tham con người vẫn khư khư, đáng lẽ đền bù lại bằng cách tặng 1 ít tiền
thì có hậu hơn.
cam on Trú. Sẽ post web HS với lời bình nha
